Kwota wolna od podatku

Czym jest kwota wolna od podatku?  

O kwocie wolnej od podatku mówimy w odniesieniu do podatku dochodowego osób fizycznych. Co do zasady jest to określona ustawą kwota, do której dochód nie jest objęty podatkiem. Według obowiązujących w Polsce przepisów kwota wolna od podatku dotyczy tylko osób, które rozliczają PIT na zasadach ogólnych (według skali podatkowej). Nie ma przy tym znaczenia, czy osoba fizyczna uzyskuje dochody z tytułu pracy na etacie, umów zleceń, czy w związku z prowadzoną przez siebie działalnością gospodarczą – jeśli rozlicza podatek dochodowy na zasadach ogólnych, uwzględnia w rozliczeniach kwotę wolną. Pozostali podatnicy, którzy rozliczają swoje dochody na innych zasadach – ryczałtu, podatku liniowego, czy stosujący kartę podatkową – nie mają przywileju w postaci skorzystania z kwoty wolnej.

Wysokość kwoty wolnej od podatku

W polskich przepisach podatkowych kwotę wolną od podatku ustalono na poziomie 8 000 zł. Oznacza to, że gdy w ciągu roku dochody podatnika są niższe, nie powinien on zapłacić podatku dochodowego. Jeżeli jednak w ramach uzyskanych do takiego poziomu dochodów w ciągu roku pobrane zostały zaliczki na podatek dochodowy, na podstawie rocznego zeznania podatkowego powinny być one podatnikowi w całości zwrócone.

Kwota zmniejszająca podatek zależy od poziomu rocznego dochodu

Choć mogłoby się wydawać, że sprawa kwoty wolnej w rozliczeniach podatku dochodowego jest stosunkowo prosta, komplikują ją dwa fakty:

• po pierwsze, w związku z kwotą wolną od podatku w przepisach istnieje coś takiego jak kwota zmniejszająca podatek. Ma ona zastosowanie w przypadku podatników uzyskujących w ciągu roku dochody wyższe od kwoty 8 000 zł i mniejsze niż 127 000 zł. W takich przypadkach (wciąż dotyczy to osób fizycznych rozliczających się z podatku według skali podatkowej) roczny podatek dochodowy zostanie pomniejszony zgodnie z ustawowymi wytycznymi. Co więcej, zależnie od wysokości dochodu stosuje się odmienne kryteria pomniejszania podatku (szczegóły znajdują się poniżej);
• po drugie, w roku 2019 r. obniżona została podstawowa stawka podatku w PIT z 18 do 17% – w zakresie dochodów poniżej progu podatkowego, czyli do kwoty 85 528 zł. Obniżka PIT nastąpiła jednak nie na przełomie roku, lecz na przełomie września i października, co skutkuje tym, że w roku 2019 nie obowiązuje jednolita stawka PIT. W trzech pierwszych kwartałach roku obowiązywała bowiem stawka 18%, a w ostatnim kwartale 17%. Stąd zgodnie z interpretacjami przepisów podatnicy osiągający dochody przez cały 2019 rok powinni zastosować skalę w wysokości 17,75%. Jednocześnie zmiana skali opodatkowania wpływa na wysokość kwoty zmniejszającej podatek.

Jakie kryteria stosuje się przy wyliczeniu kwoty pomniejszającej podatek?

Są one ściśle określone w ustawie i powiązane z poziomem dochodów podatnika w danym roku. Im wyższy dochód, tym nominalnie niższa kwota zmniejszająca podatek dochodowy. Zalecenia dotyczące obliczenia kwoty zmniejszającej w rocznym zeznaniu podatkowym od 1 stycznia 2020 roku wyglądają następująco:

• przy dochodzie do 8 000 zł stosuje się kwotę pomniejszającą podatek w wysokości 1 360 zł. Warto zwrócić uwagę, że jest to 17% kwoty 8 000 zł. Jeśli więc podatnik w ciągu roku zapłacił fiskusowi zaliczki na podatek w związku z uzyskanym dochodem, po złożeniu zeznania rocznego zaliczki te zostaną mu zwrócone;
• w przypadku dochodów rocznych podatnika wyższych niż 8 000 zł, lecz nieprzekraczających 13 000 zł, stosuje się następującą kwotę pomniejszenia podatku: 1 360 zł minus kwota obliczona według wzoru: 834,88 × (podstawa obliczenia podatku 8 000) ÷ 5 000 zł;
• dla dochodów rocznych wyższych od kwoty 13 000 zł i nieprzekraczających progu podatkowego w PIT, czyli kwoty 85 528, zł stosuje się pomniejszenie stałe w kwocie 525,12 zł.
• dla dochodów rocznych wyższych niż 85 528 lecz nieprzekraczających 127 000 zł stosuje się kwotę pomniejszenia podatku: 525,12 minus kwota obliczona według wzoru: 525,12 zł × (podstawa obliczenia podatku 85 528) ÷ 41 472 zł.

Gdy dochody roczne podatnika są wyższe niż 127 000 zł, wobec takiej osoby w danym roku podatkowym przepisy o kwocie wolnej nie mają zastosowania.

Kwota wolna a praca na etacie i w swojej firmie

W przypadku osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą rozliczających dochody na zasadach ogólnych i jednocześnie pozostających w stosunku pracy (czyli osób zatrudnionych na etacie), kwota wolna rozliczana jest w pierwszej kolejności w odniesieniu do dochodów uzyskanych z tytułu prowadzonej działalności. Pracodawca zatrudniający taką osobę na etat w rozliczeniach jej zaliczek na PIT nie powinien uwzględniać kwoty wolnej. Dlatego też pracownik, który uzyskuje dochód z tytułu prowadzonej przez siebie działalności, powinien o tym fakcie poinformować swojego pracodawcę.

Różnie w różnych państwach

Wysokość kwoty wolnej od podatku, a szczególnie wszelkie zmiany w przepisach, które do niej się odnoszą, zazwyczaj budzą sporo emocji w społeczeństwie. Głównie dlatego, że w różnych państwach, nawet biorąc pod uwagę tylko kraje UE, występują duże różnice na tym polu. W UE są kraje, w których prawo w ogóle nie przewiduje kwoty wolnej od podatku. Są też takie, w których jest ona wyższa niż w Polsce i sięga od kilkunastu do nawet 70% wartości przeciętnego rocznego wynagrodzenia w danym kraju. W Polsce od 2017 r. kwota wolna od podatku była podnoszona z poziomu 3 091 zł do poziomu 8 000 zł. Obecnie jest to wartość odpowiadająca około 12% średniego rocznego wynagrodzenia w Polsce. Warto tu zwrócić uwagę na fakt, że po zmianie przepisów w ustawie o PIT, kwota wolna wzrosła jedynie dla osób najmniej zarabiających. Z perspektywy podatników osiągających dochody roczne między 13 tys. zł a wysokością progu podatkowego (85 528 zł), kwota wolna w odniesieniu do lat ubiegłych nie uległa zmianie. Co więcej, dla osób zarabiających w ciągu roku ponad próg podatkowy, kwota wolna została pomniejszona (osoby te płacą wyższy PIT).