Czym jest podstawa opodatkowania i jak ją obliczyć?

Prowadzenie działalności gospodarczej wiąże się z koniecznością odprowadzania różnego rodzaju podatków. Do ustalenia ich wysokości służy tzw. podstawa opodatkowania. Co to takiego i jak poprawnie ją wyliczyć? O tym w niniejszym artykule.

Spis treści:

• Co to jest podstawa opodatkowania?
• Podstawa opodatkowania w podatku dochodowym
• Co jest podstawą opodatkowania na ryczałcie od przychodów ewidencjonowanych?
• Opodatkowanie wynagrodzenia pracownika
• Podstawa opodatkowania w VAT
• Jak wyliczyć podstawę opodatkowania w odniesieniu do PCC?
• Podatek akcyzowy a podstawa opodatkowania
• Zaokrąglenie podstawy opodatkowania – co warto wiedzieć?
• Jak obliczyć podstawę opodatkowania w systemie Symfonia eBiuro?

 

Najważniejsze informacje w skrócie:

• Podstawa opodatkowania to kwota stanowiąca bazę do wyliczenia wysokości zobowiązania, jakie powinien zapłacić podatnik.
• Sposób jej ustalania został uregulowany odrębnie na gruncie przepisów różnych ustaw.
• Na rynku dostępne są rozwiązania, które pozwalają w prosty sposób obliczyć podstawę opodatkowania oraz wysokość należnego podatku.

 

Co to jest podstawa opodatkowania?

Podstawa opodatkowania to nic innego jak kwota, od której wylicza się wartość podatku. Jest ona niezwykle istotna podczas dokonywania rozliczeń z urzędem skarbowym. To, w jaki sposób należy ustalić jej wysokość, zostało szczegółowo uregulowane w przepisach prawa podatkowego. Warto jednak pamiętać, że mechanizmy, za pomocą których następuje obliczenie podstawy opodatkowania, znacząco się od siebie różnią.

W tym artykule przeanalizujemy w szczególności te, które zostały wprowadzone do krajowego prawodawstwa na mocy:

• ustawy z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych,
• ustawy z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne,
• ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych,
• ustawy z dnia 11 marca 2004 roku o podatku od towarów i usług.

 

Podstawa opodatkowania w podatku dochodowym

Podstawą opodatkowania w PIT, a zatem podatku dochodowym od osób fizycznych, jest dochód. Można go scharakteryzować jako sumę środków pozostających do dyspozycji podatnika po odliczeniu wszystkich kosztów związanych z uzyskaniem przychodu. W analogiczny sposób obliczana jest podstawa opodatkowania w CIT, czyli podatku, który odprowadzają osoby prawne (np. spółki kapitałowe).

Przedsiębiorcy rozliczający się na zasadach ogólnych, a zatem z zastosowaniem progresywnej skali podatkowej, a także Ci korzystający z podatku liniowego, od dochodu mogą odliczyć także składki na ubezpieczenie społeczne. Ten przywilej przysługuje jednak jedynie wtedy, gdy nie zostały one zaliczone do kosztów uzyskania przychodu. Zaletą tego mechanizmu jest możliwość obniżenia podstawy opodatkowania, a tym samym wysokości podatku, jaki przedsiębiorca powinien odprowadzić na konto urzędu skarbowego.

Analizując sposób obliczania podstawy opodatkowania w podatku dochodowym, łatwo zauważyć, że na jej wysokość istotny wpływ mają koszty uzyskania przychodu. Rozliczanie się z fiskusem na zasadach ogólnych może się zatem okazać szczególnie korzystne dla tych podatników, których działalność wiąże się z koniecznością ponoszenia wysokich wydatków. Wówczas podstawa opodatkowania będzie niższa niż ta obliczona zgodnie z zasadami, jakie obowiązują na ryczałcie.

 

Co jest podstawą opodatkowania na ryczałcie od przychodów ewidencjonowanych?

Ryczałt ewidencjonowany stanowi przykład uproszczonej formy opodatkowania. Przedsiębiorca, który rozlicza się w ten sposób, nie ma obowiązku księgowania kosztów. Właśnie dlatego podstawę opodatkowania na ryczałcie oblicza się z uwzględnieniem kwoty przychodów z danego miesiąca. Tę można jednak pomniejszyć o zapłacone składki na ubezpieczenie społeczne.

Podatnicy, którzy zastanawiają się, jak ustalić podstawę opodatkowania na ryczałcie, powinni pamiętać również o możliwości odliczania składek na ubezpieczenie zdrowotne. Obowiązują tu jednak pewne ograniczenia. Przychód można bowiem pomniejszyć jedynie o 50% kwoty składek, które zostały faktycznie zapłacone przez podatnika w danym roku podatkowym.

 

Opodatkowanie wynagrodzenia pracownika – najważniejsze zasady

Przepisy ordynacji podatkowej zobowiązują pracodawcę do wyliczania i odprowadzania zaliczek na podatek dochodowy od wynagrodzenia pracownika. Aby ustalić ich wysokość, trzeba wiedzieć, co dokładnie stanowi podstawę opodatkowania. Umowa o pracę, co do zasady, określa elementy, które w myśl przepisów ustawy są przychodem ze stosunku pracy. Do tej kategorii zalicza się m.in.:

• wynagrodzenie zasadnicze,
• wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych,
• ekwiwalent przysługujący pracownikowi za niewykorzystany urlop,
• różnego rodzaju dodatki i nagrody.

Aby ustalić podstawę opodatkowania wynagrodzenia z tytułu umowy o pracę, od wskazanych wyżej przychodów należy odjąć koszty w takiej wysokości, jaka wynika z art. 22 ust. 2 ustawy o PIT. Od tej różnicy odlicza się jeszcze kwotę składek na ubezpieczenie społeczne, jaka została potrącona w miesiącu, za który pracownik uzyskał wynagrodzenie.

Co stanowi natomiast podstawę opodatkowania na umowie zlecenie? Różnica między przychodami z tytułu wykonania usługi a kosztami, jakie poniósł zleceniobiorca. Warto jednak pamiętać, że do ustalenia tych drugich stosuje się stawki ryczałtowe, które stanowią odpowiednio:

• 20% – są to tzw. podstawowe koszty uzyskania przychodu,
• 50% – są to tzw. koszty podwyższone, wynikające z rozporządzania prawami autorskimi lub innymi wartościami niematerialnymi wymienionymi w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Jeśli jednak kwota należności wynikających z umowy zlecenie nie przekracza 200 zł, podstawy opodatkowania nie pomniejsza się o koszty, a sam podatek oblicza z zastosowaniem stawki zryczałtowanej, wynoszącej 12%.

 

Podstawa opodatkowania w podatku VAT

Co jest podstawą opodatkowania w podatku VAT? Najprościej mówiąc obrót, czyli kwota należna z tytułu sprzedaży, pomniejszona o wysokość podatku od towarów i usług. Jest to zatem wartość netto sprzedanych towarów bądź usług. Zgodnie z ustawą podstawa opodatkowania w VAT obejmuje podatki, cła, opłaty i inne należności o pokrewnym charakterze pomniejszone o wartość podatku oraz koszty dodatkowe, takie jak choćby prowizje, koszty pakowania i transportu czy ubezpieczenie. Podczas jej wyliczania nie uwzględnia się natomiast obniżek cen, jakie zostały uwzględnione w momencie sprzedaży czy rabatów przysługujących z tytułu wcześniejszej zapłaty. Ustawodawca wyłączył z niej także wszystkie te kwoty otrzymane od nabywcy, które stanowiły zwrot poniesionych przez przedsiębiorcę wydatków.

 

Przeczytaj także: Zmiana programu finansowo-księgowego w ciągu roku – czy to możliwe?

 

Jak wyliczyć podstawę opodatkowania w odniesieniu do podatku od czynności cywilnoprawnych (PCC)?

Niektóre transakcje w obrocie gospodarczym objęte są koniecznością odprowadzenia podatku od czynności cywilnoprawnych, czyli PCC. Wśród ich przykładów wymienić można m.in.:

• umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych,
• umowy pożyczki pieniędzy bądź rzeczy oznaczonych tylko zgodnie z ich gatunkiem,
• umowy darowizny,
• umowy pomiędzy wspólnikami, w wyniku których dochodzi do zawiązania spółki,
• ustanowienie hipoteki.

Obliczenie podstawy opodatkowania w PCC może być kłopotliwe z uwagi na fakt, że zasady opodatkowania zostały ustalone odrębnie dla każdej z czynności. Przykładowo, w przypadku umów sprzedaży, podczas obliczania wysokości podatku, pod uwagę bierze się wartość rynkową rzeczy lub prawa majątkowego. Inaczej sytuacja wygląda, gdy konieczność zapłaty PCC wynika z zawarcia umowy spółki. Tu podstawą opodatkowania będzie wartość wkładów wspólników (spółka osobowa) lub wartość kapitału zakładowego (spółka kapitałowa).

 

Podatek akcyzowy a podstawa opodatkowania

Wiele problemów przysparza również ustalenie podstawy opodatkowania w podatku akcyzowym. Ta, podobnie jak w PCC, zależy od rodzaju towaru objętego akcyzą. W obrocie wyrobami energetycznymi ustala się ją w odniesieniu do ich ilości lub wartości opałowej. Jeśli opodatkowaniu ma podlegać sprzedaż energii elektrycznej, to wysokość podatku oblicza się na podstawie ilości energii wyrażonej w megawatogodzinach. Jeszcze inaczej liczona jest podstawa opodatkowania akcyzą w przypadku nabywania samochodów sprowadzanych z zagranicy. Tu wysokość zobowiązania, jakie ciąży na podatniku, zależy od wartości pojazdu oraz pojemności jego silnika.

 

Przeczytaj także: Amortyzacja środków trwałych – czym jest i na czym polega? Metody amortyzacji środków trwałych

 

Zaokrąglanie podstawy opodatkowania – co warto wiedzieć?

Zgodnie z przepisami ordynacji podatkowej, zarówno podstawa opodatkowania, jak i wyliczony za jej pomocą podatek, podlegają zaokrągleniu. Ogólna zasada mówi o tym, że jeśli końcówka kwoty stanowiącej różnicę przychodów i kosztów wynosi mniej niż 50 gr, wysokość podstawy zaokrągla się w dół. Gdy natomiast przekracza wspomniany wyżej limit, następuje zaokrąglenie podstawy opodatkowania w górę do pełnych złotych. Dokładnie ta sama zasada dotyczy obliczania wysokości zaliczek na podatek dochodowy.

 

Jak obliczyć podstawę opodatkowania w systemie Symfonia eBiuro?

Ustalenie podstawy opodatkowania, jak i samo wyliczenie wysokości podatku należnego, może stanowić spore wyzwanie, szczególnie dla przedsiębiorców, którzy dopiero rozpoczynają prowadzenie działalności gospodarczej. Na szczęście na rynku dostępne są rozwiązania, które ułatwiają przygotowywanie deklaracji i rozliczeń podatkowych. Jednym z nich jest Symfonia eBiuro. Oprogramowanie pozwala na księgowanie dokumentów sprzedaży i zakupu, które następnie można wykorzystać do rozliczenia podatku za poszczególne miesiące księgowe. System umożliwia również odliczenie od podstawy opodatkowania składek wskazanych w deklaracji ZUS DRA. Dzięki takiej funkcjonalności prowadzenie firmowej księgowości staje się o wiele prostsze.